Grootschalige mestvergisting Gelders Expert Overleg

CCS Energie-advies en de Stichting Biomassa hebben van de provincie Gelderland de opdracht gekregen om de potentie van energie uit mestvergisting in kaart te brengen. Op 17 april j.l. was er een bijeenkomst, waarin een groep betrokkenen bij elkaar kwam om de kansen en knelpunten van grootschalige mestvergisting te bespreken. Behalve de organiserende partijen waren vertegenwoordigers van de provincie Gelderland, leveranciers en exploitanten van vergistingsinstallaties en belangengroepen aanwezig.

In Gelderland wordt er relatief weinig mest vergist, maar er is wel een aantal kansrijke initiatieven. Daarnaast is onlangs de Bio Energie Centrale Harderwijk geopend. Hier wordt 100.000 ton mest vergist terwijl Greenferm in Apeldoorn is begonnen met de bouw van een grote mestverwerkingsinstallatie zonder vergisting. Verder zijn er nog een aantal initiatieven die al vele jaren (in sommige gevallen al meer dan 10 jaar) bezig zijn met het verkrijgen van een vergunning. Als alle initiatieven gerealiseerd worden is er nog steeds ruimte voor twee grote installaties met een gezamenlijke verwerkingscapaciteit van 750.000 ton varkensmest.

Tijdens de bespreking kwam een aantal knelpunten naar voren.

Maatschappelijke weerstand mestvergisting

In de eerste plaats heeft co-vergisting een slecht imago. De maatschappelijke weerstand leidt soms tot extreem lange vergunningprocedures. In het verleden zijn de mestvergisters betrekkelijk ver van de bebouwde kom op boerenerven of locaties in het buitengebied geplaatst. Tegenwoordig worden de grootschalige vergistingsinitiatieven gedwongen zich te huisvesten op industrieterreinen, die doorgaans aan de randen van de bebouwde kom zijn gesitueerd. Het heeft tot gevolg dat er sprake is van een behoorlijke maatschappelijke weerstand die zich toespitst op stankoverlast, toename van vrachtwagenbewegingen en veiligheidsrisico’s. Daarnaast is er een aantal partijen die vanuit principiële overwegingen tegen mestvergisting zijn en elke gelegenheid aangrijpen om bezwaren in te dienen en via gerechtelijke procedures hun gelijk te halen. Het zorgt ervoor dat men een zeer lange adem moet hebben om een initiatief gerealiseerd te krijgen. De investering in het voortraject is mede hierdoor ook aanzienlijk.

Kosten en financiering mestvergisting

De systematiek van SDE+ gaat uit van een techniekneutrale inzet van middelen. Dus de goedkoopste projecten komen als eerste aan de beurt. Hierbij zijn technieken die door de jaren heen sterk in kosten kunnen dalen, in het voordeel. De kostendalingen die bij zon- en windprojecten gerealiseerd worden, zijn bij vergisting niet aan de orde. Standaardiseren en grootschalige productie hebben maar een beperkt prijs reducerend effect, omdat het op locatie vaak maatwerk is. Vergisting van biomassa, zal duurder blijven dan andere vormen van opwekken van duurzame energie. Bij het handhaven van de kostenneutrale techniek keuze vallen de vergistingsprojecten steeds vaker buiten de subsidie. Met als gevolg dat de ontwikkeling in de sector stil dreigt te vallen. Dat het ministerie van EZK kiest voor de goedkoopste Petajoules hernieuwbare energie is te begrijpen, maar het heeft wel op deze manier op termijn tot gevolg dat energie uit mestvergisting buiten de boot valt. Maar het heeft wel duidelijke voordelen. Via mestvergisting zijn emissies van methaan, ammoniak en broeikasgassen van stallen te verminderen, te vermijden. Bovendien is de energieproductie constant en kan het gas getransporteerd en opgeslagen worden.

Deze voordelen zijn niet meegerekend in de vaststelling van de SDE+ tarieven. Het PBL, die de tarieven vaststelt, gaat structureel uit van een te laag kostenniveau omdat zij uitgaan van de SDE+ aanvragen en niet van de gerealiseerde installaties. Terwijl deze gegevens wel beschikbaar zijn, bijvoorbeeld in de MSK-toets in jaar 2 van de SDE+ looptijd. Dit heeft geleid tot een te lage SDE+ vergoeding met als gevolg dat mono-mestvergisting in de meeste gevallen niet rendabel is.

Repowering voor verlengde levensduur

Een aantal installaties loopt nu aan het einde van de 12 jaar die de SDE+ subsidie duurt. De verwachting werd uitgesproken dat veel van deze installaties zullen gaan stoppen, omdat de huidige (gangbare) energietarieven te laag zijn om de kosten voor renovatie en de exploitatiekosten te dekken.

Oplossingsrichting

Uit de bijeenkomst kwam een aantal oplossingen naar voren om de realisatie van vergistingsinstallaties weer in de lift te krijgen.

Wat er in het algemeen mist is een lange termijn beleid voor vergisting en biogas. Er zijn geen doelstellingen voor de rol van biogas in de energiemix en er missen maatregelen en programma’s die de productie van biogas over een langere periode ondersteunen. Lobby in Den Haag en andere overheden is daarom van belang. Zij gaan over het beleid en de stimuleringsmaatregelen. Er waren ook suggesties voor het verkorten van de procedures. In plaats van de gehele (bezwaar)procedure te doorlopen, werd ervoor gepleit, grootschalige mestvergistingsprojecten direct te laten behandelen door de Raad van State. Een ander voorstel was dat de provincie specifiek locaties voor mestvergisting aanwijst. Deze locaties hebben al een zware vergunning. Gedacht wordt aan locaties van afvalverwerkers, composteerders of RWZI’s.

Om de huidige structuur in de lucht te houden is een nieuwe ronde voor een verlengde levensduur van bestaande vergisters essentieel.

Groot potentieel en onderdeel totaal verwaarding

Per jaar wordt er in Nederland ongeveer 72 miljoen ton mest geproduceerd. Dit kan gebruikt worden voor de productie van ruim 1,6 miljard m3 biogas (ruim 1,1 miljard m3 aardgas equivalent). Mestvergisting verhoogt de kwaliteit van de mest als bemestingsproduct. Ook is het na vergisting makkelijker te verwerken in installaties waarmee mineralen uit de mest worden herwonnen (onder andere UF en RO installaties. Inzetten op het stimuleren van totaal verwaarding lijkt daardoor de moeite van het overwegen waard.
Er is wel een wetswijziging voor nodig, herwonnen mineralen worden gebruikt als kunstmestvervanger (ten laste van de kunstmestruimte).

Politieke keuze

Kortom; om van biogas een succes te maken en de voordelen ervan maximaal te benutten zijn er nog wel aanvullende maatregelen nodig.

Wat wil men: wil men biogas als bron van hernieuwbare energie of niet? Het is in feite een politieke keuze. Technologisch is veel mogelijk. Diverse onderzoeken laten zien dat mestvergisting een belangrijke rol kan spelen in de energietransitie. De politiek moet daarin dan wel willen investeren, anders komt het eenvoudig niet van de grond.

Over dit artikel

6 mei 2019 / Auteur: Ing. Ruurd van Schaik

Alle nieuwsberichten